Lễ hội làng Yên Hoành gắn liền với lịch sử hình thành và phát triển của cộng đồng cư. Các nghi thức lễ thể hiện nghĩa cử cao đẹp “uống nước nhớ nguồn”, tưởng niệm công lao của đức Thánh mẫu Phương Hoa - Người đã có công lập nên trang ấp và các quận công, tiến sĩ, cử nhân thời Lê, thời Nguyễn có công với nước, với dân.

Theo bản thần phả ở đền Yên Hoành và sự truyền tụng của nhân dân trong làng thì Bà Phương Hoa là một nàng công chúa con của vua Trần. Một hôm, Bà cùng với hai nàng hầu đi thuyền ngược sông Mã, đến khu đất này thì Bà và hai nàng hầu cho dừng thuyền để lên bờ nghỉ ngơi, vãn cảnh; xem xét thấy đất đai nơi này thật màu mỡ, công chúa Phương Hoa đã quyết định ở lại để mộ dân, khai hoang và lập nên trang ấp. Lúc mới ban đầu, Bà cho dựng một nhà tre 3 gian để làm nơi tá túc; sau khi chiêu mộ được 36 thuộc hạ, Bà chia ra 2 khu vực để khai phá. 18 người họ Nguyễn và họ Trần khai dân lập ấp ở khu vực làng Hoành, 18 người họ Trịnh và họ Hoàng khai phá ở khu vực làng Hổ (xã Định Hưng) hiện nay.

Đến ngày 12/4 năm Bính Ngọ, thấy dân ở 2 trang ấp của mình đã làm ăn ổn định, con cái đông vui, Bà cùng với hai nàng hầu tạm chia tay với mọi người để về thăm quê hương, bản quán; tất cả đồ đạc, tư trang, nhà cửa đều để lại cho mọi người cai quản. Ngày lại ngày, chờ hết năm này qua năm khác mà dân làng vẫn không thấy Bà và hai nàng hầu quay trở lại, mọi người hết sức nhớ thương. Để tưởng nhớ công đức cao dầy với người có công dựng nên trang ấp, nhân dân 2 làng Yên Hoành và Hổ Thôn quyết định quyên góp tiền của, công sức làm ngôi đền thờ Bà ở ngay chỗ dựng ngôi nhà tre 3 gian đầu tiên khi Bà mới đến để thờ phụng; dân làng còn thống nhất lấy ngày 12/4 âm lịch hàng năm làm ngày tôn hương thờ cúng Bà, và lễ hội truyền thống làng Yên Hoành được tổ chức, duy trì từ đó đến nay với nhiều hoạt động tâm linh và văn hóa phong phú, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Lễ hội truyền thống làng Yên Hoành được tổ chức vào dịp 12/4 âm lịch là một trong những sự lệ quan trọng nhất trong năm của làng. Lễ hội được tổ chức gồm hai phần: phần lễ và phần hội, trước ngày diễn ra chính lễ, phần hội được tổ chức sôi nổi với các hoạt động giao lưu văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao đã thu hút đông đảo nhân dân trong làng, trong xã tham gia. Các nghi thức tế lễ, rước kiệu đều được tổ chức trang nghiêm, hướng về nguồn cội. Đây cũng là dịp để người Yên Hoành ở khắp mọi miền của Tổ quốc về hội tụ tại quê hương thể hiện đạo lý "uống nước nhớ nguồn". Bên cạnh đó, lễ hội đã đem lại lợi ích tinh thần cho mọi thành viên trong cộng đồng; tình đoàn kết gắn bó giữa nhân dân trong làng, trong xã và con em đang công tác, sinh sống xa quê; con em trong làng đang công tác, sinh sống xa quê và các nhà hảo tâm công đức có tình cảm với quê hương - nơi chôn rau cắt rốn được khơi dậy với tấm lòng cao cả, thắm đượm tình cảm quê hương đất mẹ sinh thành; hình ảnh cây đa, bến nước, sân đình luôn được ghi trong sâu thẳm trái tim của những người con xa quê.

Một số hình ảnh Nhân dân trong làng tham gia rước kiệu, dâng hương, tế nữ quan

Một số hình ảnh hoạt động VHVN, TDTT trong nội dung, chương trình lễ hội

Lễ hội truyền thống làng Yên Hoành được tổ chức hằng năm đã góp phần bảo tồn, gìn giữ và phát huy những giá trị văn hoá cộng đồng, giữ được nét đẹp phong tục tập quán truyền thống của ông cha; góp phần không nhỏ vào việc giáo dục truyền thống cách mạng, truyền thống văn hoá của cộng đồng làng, xã cho lớp lớp thế hệ trẻ./.

Người thực hiện: Lê Thị Phương

Công chức VH-XH xã Định Tân